Kazernes in Ede

Britse rookgordijnen in Ede

Bouwbiografie is meestal spannend, want je weet niet wat je gaat tegenkomen. Een kazerne wordt nog spannender door de sfeer van geheimhouding en al het indrukwekkende materieel van Defensie: het is altijd de vraag of je er toch nog iets van gaat vinden. Wapens en munitie zijn overigens niet aangetroffen. Gelukkig maar, want de afwikkeling van zo'n vondst kan een grote administratieve rompslomp met zich meebrengen. Documenten over wapentuig waren desondanks talrijk in de gebouwen: in de Beeckmankazerne vonden we bijvoorbeeld de handleiding van een handgranaat.

Scherpe rookhandgranaat nr 77

Op een van de zolders vonden we twee losse velletjes uit een publicatie van rond 1950 met daarop toegelicht het voorkomen, de werking en het gebruik van de 'Scherpe rookhandgranaat nr 77'. Deze handgranaat werd in de Koude Oorlog gebruikt om rookgordijnen aan te leggen. Uiterlijk was het ding niets anders dan een soort conservenblik met daarop een bakelieten schroefdop. De granaat werd verpakt in dozen van 34 stuks, waarbij de slagpijpjes apart werden verpakt om het risico van ontploffing te beperken: als de Russen kwamen moest je die er dus zelf in schroeven. Daarna ging de dop er weer op en was de granaat klaar voor gebruik.

Als je de handgranaat dan wilde gooien was de procedure als volgt:

1. Eerst schroefde je de bakelieten dop los, waarbij je met je duim de band met het loden gewichtje op zijn plek hield.
2. Dan wierp je de granaat naar eigen inzicht met een bovenhandse-, onderhandse- of 'steenworp'. Het mocht allemaal. 'Iedere wijze van werpen is geschikt', zegt de handleiding.
3. Tijdens de vlucht rolde het bandje met het gewichtje vanzelf af en trok de veiligheidspen uit de slagpin.
4. De granaat stond dan op scherp en als het nu de grond raakte, drukte de loden kogel de slagpin in. Met een harde knal gaf de granaat deen wolk van giftige witte fosforrook die 30 seconden bleef hangen.

Al snel een beetje ouderwets

De 'rookgranaat nr 77' was voor ons leger een erfenis uit de Tweede Wereldoorlog. Zijn oorsprong vond deze in 1943 in Britse productie als 'Grenade No. 77 WP Mk. 1'. Na de oorlog werd ook de landmacht er mee uitgerust. Opvallend is dat de 'No. 77' in het Verenigd Koninkrijk in 1948 alweer werd afgeschaft en alle voorraden werden vernietigd. De wand van de blikken bus bleek veel te dun: ze roestten snel door. Met alle risico's van dien, want fosfor met zuurstof ontbrandt direct. Uit het onderzoek blijkt echter dat in Nederland de rookhandgranaat nr 77 nog tot zeker 1950 in gebruik bleef.